KİTAP İNCELEMESİ
***
KİTAP ADI: TUĞRUL BEY VE ZAMANI
KİTAP YAZARI: PROF.DR. MEHMET ALTAY KÖYMEN
***
Tuğrul Bey, Büyük Selçuklu İmparatorluğunun ilk hükümdarıdır…
Tuğrul Bey 990 yılında Cend (Kazakistan’da bir şehir)şehrinde doğmuştur…
Tuğrul ve Çağrı Beyler küçük yaşta yetim kaldıklarından onları dedeleri Selçuk Bey yetiştirmiştir…
Selçuk Bey’in ölümü üzerine 1000 yılında iki kardeş Cend’ten ayrılmışlardır…
Rivayete göre amcaları Aslan Yabgu’nun yakınlarında bir yere yerleşmişlerdir…
Dedeleri Selçuk Bey tarafından çok iyi yetiştirilen iki kardeş, etraflarına cengâver savaşçılardan oluşan küçük bir ordu kurdular…
Amcaları Aslan Yabgu ile aralarında sürekli husumet yaşanmıştır…
Ancak amcaları Gazneli Mahmut tarafından esir alınıp (1025) hapsedilmesinden sonra, Tuğrul ve Çağrı Beyler Selçuklu ailesinin başına geçme imkânı bulmuşlardır…
1038 yılında Gazneliler ile Selçuklular arasında oluşan savaşı Selçuklular kazanınca Büyük Selçuklu İmparatorluğu kuruldu…
Ve Tuğrul Bey Gazneli Mesut’un tahtına oturdu…
Ayrıca anlaşma gereği Çağrı Bey’de devlet kurdu…
Doğuda Çağrı Bey’in başında bulunduğu devlet, batıda Tuğrul Bey’in başında bulunduğu devlet karşılıklı yardımlaşma ruhu ile yürütülüyordu…
Aslında bu iki devlet faaliyet ve rolleri bakımından birbirini tamamlıyordu…
Türk geleneğine göre yürütülen bu “iki başlı” devlet geleneği Çağrı Bey’in 1060 yılında ölümünden sona, Türk-İslam İmparatorluğu haline geldi…
***
Kitapta ayrıca; Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun devletlerle olan münasebetleri,
Abbasi Halifeliği ile olan münasebeti,
Batı siyaseti,
İç meseleler,
Hükümdar ve yetkileri,
Hükümdarlık alametleri,
Hükümdarlık adetleri,
Hükümet teşkilatı,
Eyalet teşkilatı,
Ordu,
İçtimai siyaset,
Kültür siyaseti,
İmar faaliyeti,
İktisadi hayat,
Adli hayat gibi konular üzerinde durulmaktadır...
***
Yazara göre Tuğrul Bey, koyu bir Müslüman olmasına rağmen, din ve devlet işlerini birbirine karıştırmazmış!
Hem şer’i hem de örfi hukuka göre karar verirmiş!
1976 yılında basılan kitabın bu kısmındaki ifadelere yorum yapmamız, işin uzmanı tarihçilere hakaret olur…
***
İbn Hassül Selçuklu hükümdarı için, adaletinin ve şöhretinin yaygın bulunduğunu, kendisinden önce gelip- geçmiş hükümdarlardan en büyüğü olduğunu söylemiştir…
Bazı tarihçilere göre onun yaptığı en hatalı iş, ölürken bıraktığı vasiyettir…
Çünkü kurduğu devletin istikbalini teminat altına almak için Alpaslan gibi tecrübeli ve kahraman bir Selçuklu şehzadesi dururken, öteki yeğeni Süleyman’ı kendi yerine tahta namzet olarak göstermiştir…
Tuğrul Bey 5 Eylül 1063 tarihinde ölünce, vezir Amidü’l-mülk vasiyeti yerine getirerek Çağrı Bey oğlu Süleyman’ı tahta çıkarmıştır…
Daha sonra işlerin ters gittiğini anlayan vezir, Çağrı Bey oğlu Süleyman’ı tahtan indirip, Çağrı Bey oğlu Alp Aslan’ı tahta çıkarmıştır…
Anadolu fatihi ALP ARSLAN…
