KİTAP İNCELEMESİ
***
KİTAP ADI: SELANİKLİ DÖNMELER
KİTAP YAZARI: MARC DAVİD BAER
***
1478 yılında İspanya Engizisyon liderliğine Yahudi düşmanı bir cellât getirilir…
Bu cellât, 1492'ye
kadar geçen süreçte binlerce Yahudi’yi mahkûm ederek yakar…
Gördükleri zulüm ve
katliam yüzünden İspanya’dan göç eden bu Yahudilere Osmanlı Devleti kucak açar…
Ve onları İstanbul,
İzmir, Selanik ve Safed kentlerine yerleştirir…
İşte bu kitap,
Selanik’e yerleştirilen Yahudileri incelemektedir…
Bu Yahudilerin çoğu
ticaret, tüccarlık ve tefecilikle uğraştığından oldukça zengindirler…
Ve kısa zamanda
Selanik’in çehresini değiştirirler…
Saray gibi evler,
yalılar ve köşkler yaparlar…
Eğitim-Öğretime önem
verirler ve okullar yaparlar…
***
Yahudilerin ikiye bölünmesine neden olan Sabetay Sevi, Selanik’e gider…
Orada misafir olduğu bir Yahudi ona kızını verir…
Ancak üç evlilik yapmasına rağmen üç eşiyle de cinsel ilişkiye girmez…
Kendisine bunun nedeni sorulduğunda “gerçek anlamda evlenmeyeceğim, çünkü zaten Tevrat ile evliyim” diye cevap verir…
Bu sözleri duyan hahamlar, bunun Mesihlik iddiası olduğunu belirterek sert tepki gösterirler…
Daha sonra Sabetay Sevi oldukça güçlenir…
İzmirli hahamlar Sabetay Sevi'nin dinlerini bozduğu gerekçesiyle öldürülmesine karar verirler…
Ancak bu kararı uygulayamazlar ve onu Osmanlı sarayına şikâyet ederler…
Sevi tutuklanıp Sultan 4. Mehmet'in huzuruna çıkartılır…
Sevi, Sultan'dan Mesih olarak tanımasını ve İsrail toprağını kendisine vermesini talep eder...
Sultan onu Çanakkale'de bir kaleye hapsettirir…
Daha sonra mahkeme edilmek üzere İstanbul’a getirilir…
Sultanın perde arkasından izlediği mahkemede zora düşünce her şeyi inkâr eder…
Heyetten biri kendisine Müslüman olma teklifi getirir…
Öce bunu kabul etmez; ama “seni işkence ile öldürürler” tehdidinden sonra Müslüman olur…
Bundan sonra Yahudilikten Müslümanlığa geçenlere “DÖNME” denildi…
Sabetay Sevi bir süre kapıcı başı olarak sarayda üst düzey memur olarak çalışsa da, Mesihlik inancına bağlılığının fark edilmesi üzerine Batı Trakya'ya sürülür…
***
Yahudilerin bir kısmı Müslümanlıklarında samimi olsalar da, birçoğu Müslüman gözüküp Yahudiliklerini sürdürdüler…
Sabetay Sevi’nin vasiyetini yerine getirdiklerinden onlara “Sabetayist veya kripto (gizli) Yahudi” denilmiştir…
***
İspanya’da uğradıkları zulümden onları kurtaran Osmanlı’nın yıkılması bu Yahudiler yüzünden olmuştur…
Osmanlıyı yıkan İttihat ve terakki teşkilatını Yahudiler kurmuş ve finanse etmiştir…
Yıkılmasından sonra Selanik, Osmanlı’nın elinden çıkar…
Türkiye Cumhuriyeti kurulur…
Yunanistan’daki tüm dönmeler Müslüman muamelesi görür…
Yunanlılar Yahudilerin tüm mal varlıklarına el koyar…
Türk ve Yahudiler mübadele anlaşması gereği Türkiye’ye getirilir…
Türkiye’ye getirilen dönmelerin birçoğu Anadolu’nun muhtelif yerlerine dağıtılırlar…
Zengin olanların çoğu İstanbul’da kalır…
Kitapta İstanbul’a yerleşen dönmelerin faaliyetleri üzerinde durulmaktadır…
Üsküdar / bülbül derede bulunan mezarlıkları kapsamlı olarak irdelenmektedir…
***
Milli şef İnönü döneminde çıkartılan “varlık vergisi” azınlıklar gibi dönmeleri de etkilemiştir…
Belirlenen borçları bir ay içinde ödemeyenler Aşkale ve Erzurum'daki çalışma kamplarına yollanarak çeşitli işlerde çalıştırıldılar…
Birçoğu ülkeyi terk ettiler…
***
Bu kitap, tarihçi Marc David Baer’in dönmeler soyundan gelenlerle yaptığı görüşmeler sonunda oluşturduğu eserdir…
