KİTAP İNCELEMESİ
***
KİTAP ADI: AHMED CEVDET PAŞA ve MECELLE
KİTAP YAZARI: PROF.DR. AHMET ŞİMŞİRGİL
***
Ahmed Cevdet Paşa, 1822 yılında Bulgaristan’ın Lofça kasabasında doğdu…
1895 yılında İstanbul’da öldü…
Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen tarihçi, hukukçu, şair, Türk devlet ve ilim adamıdır…
Lofça kasabasında aldığı öğrenimini daha da ileri seviyeye götürmek için 1839 yılında büyükbabası tarafından İstanbul’a gönderildi…
Devlet hizmetine, Ocak 1844’te Rumeli kazaskerliğine bağlı Premedi kazası kadılığı ile başladı…
İstanbul’a döndükten sonra 1851’de Encümen-i Danış üyeliğine seçildi…
Yeniden kaleme aldığı Kavâid-i Osmâniyye’yi encümenin ilk eseri olarak Abdülmecit'e sundu…
1856’da Galata kadılığına getirildi…
Bu arada birçok devlet görevinden sonra Ahmed Cevdet Paşa’ya şöhret kazandıran gelişmelerden biri de onun tarafından ortaya atılan, Hanefî fıkhına dayalı bir kanun kitabının hazırlanması gerektiği düşüncesidir…
Nitekim bu düşüncesi kabul edilerek Babıâli’de teşkil edilen Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye Cemiyeti’nin reisliğine getirildi…
Devrin önde gelen fıkıh âlimlerinin de yer aldığı bu cemiyet Mecellenin ilk dört kitabını yayımlamaya muvaffak oldu…
***
MECELLE:
Arapça olan mecellenin anlamı "çok büyük boy kitap" demektir…
Fransızcada “Büyük kitap”, “hukuk ilkeleri derlemesi” gibi anlamlara gelmektedir…
Mecelle; bir mukaddime ve 16 kitaptan oluşur ve 1851 madde içerir…
Mecelle, Tanzimat fermanı ile açılan dönemin en önemli kanunlarındandır…
Mecelle, Osmanlı Devleti’nde 1868-1876 yılları arasında hazırlanan ve daha çok borçlar, eşya ve yargılama hukuku esaslarını içeren kanundur…
Tam adı Mecelle-i Ahkâm-i adliye olan Mecelle, Ahmed Cevdet Paşa başkanlığında bir komisyon tarafından derlenen, İslami özel hukuk kurallarıdır…
Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Mecelle, halef devletlerinin çoğunda (hiçbir zaman yürürlükte olmayan Mısır hariç) kalıcı bir etki bırakmıştır…
Mecelle, etkili, tutarlı ve yerinden edilmesi zor olduğu için çoğu yerde uzun süre devam etmiştir…
Mecellenin yürürlükte kaldığı ülkeler:
Arnavutluk'ta 1928'e kadar
Lübnan'da 1932'ye kadar
Suriye'de 1949’a kadar
Irak’ta 1953’e kadar
Kıbrıs'ta 1960'lara kadar
Filistin Mandası ve daha sonra İsrail'de resmi olarak 1984'e kadar…
Mecelle, Ürdün ve Kuveyt'te de medeni hukukun temelini oluşturdu…
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra "Türk Medeni Kanunu" yürürlüğe sokulmuştur…
Daha sonra 864 sayılı Tatbikat Kanunu'nun 43.maddesiyle 4 Ekim 1926'da Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır…
***
100 genel hukuk ilkesini içeren giriş bölümünden sonra Mecelle şu konulara değinir:
Büyü, kira, Kefalet, Havale, Rehin, Emanet, Hibe, Gasp ve İtlaf, Hacir, İkrah ve Şufa, ortaklık çeşitleri, Vekâlet, Sulh ve İbra, İkrar (borcu kabul etme), Dava, Beyyinat, Tahlif (şahit, kanıt ve delil), Kaza (yargı)…
Kitabın son bölümünde, mecellenin mukaddime kısmında yer alan 100 hukuk ilkesi madde madde yayınlanmakta ve açıklanmaktadır…
